Karaciğer yetmezliği nedir, neden olur? Belirtileri, teşhisi ve tedavisi

medikadin.com 8 Ağustos 2020Son güncelleme: 8 Ağustos 2020

5 dakika okuma süresi

Zencefil çayı nasıl yapılır? Nasıl içilmeli? Faydaları ve yan etkileri nelerdir?

Karaciğer yetmezliği, acil tıbbi bakım gerektiren, yaşamı tehdit eden bir durumdur. Vücut için son derece hayati bir organ olan karaciğerin artık görevini yerine getiremediği anlamına gelir. Çoğu zaman yıllar içinde, iltihaplanma, fibroz ya da siroz gibi bazı karaciğer sorunları nedeniyle gelişir. Bu durum, kronik karaciğer yetmezliğidir. Akut karaciğer yetmezliğinde ise genellikle öncesinde karaciğer sorunu olmayan bir kişide aniden karaciğer fonksiyon kaybı gelişir. Mide bulantısı, halsizlik, ciltte ve gözlerde sararma, assit (karın bölgesinde aşırı sıvı birikmesi), bacaklarda ödem ve kaşıntı en yaygın görülen belirtileridir. Çoğu zaman erken teşhis ve doğru tedaviyle durum tersine çevrilebilse de, siroz ya da son evre karaciğer hastalığı olan bir kişide karaciğer nakli gerekebilir. Karaciğer yetmezliği bazen son evreye kadar belirti vermeyebilir. Bu nedenle risk grubunda olan kişilerin düzenli muayene olması tavsiye edilir.

Karaciğer yetmezliği nedir?

Karaciğer yetmezliği, birçok karaciğer hastalığının son aşamasıdır ve acil tıbbi bakım gerektiren son derece tehlikeli bir durumdur. Karaciğerin büyük bir kısmı tedavi edilemeyecek kadar hasar gördüğünde ortaya çıkar. Karaciğer artık yiyecekleri sindirmeye yardımcı olmak için safra üretmek ve kanı toksik maddelerden temizlemek gibi birçok hayati işlevi yerine getiremez.

Karaciğer yetmezliği çoğu zaman, yıllar içerisinde yavaş yavaş gelişse de bazen akut bir şekilde birkaç gün içinde tespit edilmesi zor bir şekilde de ortaya çıkabilir. Enfeksiyonlar, alkol kötüye kullanımı ve genetik koşullar karaciğer hasarına yol açabilir.

Akut karaciğer yetmezliği

Akut karaciğer yetmezliği, nadir görülen bir durumdur. Genellikle önceden karaciğer hastalığı olmayan bir kişide günler veya haftalar içinde hızla ortaya çıkan karaciğer fonksiyon kaybıdır. Genellikle zehirlenmeye veya aşırı dozda ilaç tedavisine bir tepkidir.

Aşırı kanama veya beyinde basınç artışı da dahil olmak üzere ciddi komplikasyonlara neden olabilir. Sebebine bağlı olarak bazen tedavi edilebilen bir durum olsa da çoğu zaman tek tedavi, karaciğer naklidir.

Kronik karaciğer yetmezliği

Çeşitli karaciğer sorunları nedeniyle yavaş yavaş, zaman içinde ilerleyen ve karaciğerin çalışamayacak hale gelmesiyle sonuçlanan durumdur. İltihaplanma, fibroz, siroz gibi birkaç evrede oluşabilir. Her evre, karaciğerin düzgün çalışma becerisini aşamalı olarak etkiler.

Karaciğer yetmezliği evreleri

Karaciğer iltihabı

İltihap, herhangi bir karaciğer hastalığının erken evresidir. Bu evrede karaciğerde büyüme olabilir. Vücudun diğer bölgeleri iltihaplandığında ısı artışına ve ağrıya neden olur. Ancak karaciğer iltihabı olan birçok kişi bu durumu hissetmeyebilir. Kalıcı hasar meydana gelmemesi için hastalığın erkenden teşhis edilmesi ve tedavi edilmesi önemlidir.

Fibroz

Karaciğer iltihabı tedavi edilmezse karaciğerde yaralar oluşmaya başlar. Yara dokusu büyüdükçe, sağlıklı karaciğer dokusunun yerini alır. Ancak yaralı doku aynı işlevleri yerine getiremez. Ayrıca, kanın karaciğerden akışını önleyebilir. Bu sürece fibroz denir. Fibroz, karaciğerin çalışmasını olumsuz etkiler. Ya da karaciğerin sağlıklı kısmı, yaralı kısmı telafi etmek için daha çok çalışmak zorunda kalır.

Fibrozun teşhis edilmesi zor olabilir çünkü çoğunlukla bir belirti görülmez. Ancak doğru zamanda teşhis edilir ve başarılı bir şekilde tedavi edilirse, karaciğerin zamanla kendini iyileştirme şansı vardır.

Siroz

Siroz evresinde, sert yara dokusu yumuşak sağlıklı dokunun yerini alır ve karaciğerin düzgün çalışması çok zorlaşır. Hasta artık bazı semptomlar yaşamaya başlayabilir. Siroz tedavi edilmezse, karaciğer tamamen işlevini yitirebilir ve karaciğer kanseri de dahil olmak üzere bir dizi komplikasyon oluşabilir.

Siroz tedavisi, kalan sağlıklı karaciğer dokusunu koruyarak karaciğer hasarını durdurmayı veya yavaşlatmayı amaçlar.

Son evre karaciğer hastalığı

Son evre karaciğer hastalığı, karaciğer fonksiyonlarının önemli ölçüde kötüleştiği geri dönüşü olmayan bir durumdur. Karaciğer nakli dışında tedavisi yoktur. Hepatik ensefalopati, varis kanaması, böbrek yetmezliği, assit (karın boşluğunda sıvı toplanması) ve akciğer sorunları görülebilir. Bu evredeki hastalar nakil listesinde önceliklidir.

Karaciğer kanseri

Karaciğerde başlayan kansere birincil karaciğer kanseri denir. Karaciğer yetmezliğinin herhangi bir aşamasında ortaya çıkabilmesine rağmen, siroz ve hepatit B, birincil karaciğer kanseri için önde gelen risk faktörleridir.

Karaciğer yetmezliği nedenleri

Karaciğer yetmezliğinin nedeni, karaciğer yetmezliğinin türüne bağlı olarak değişebilir.

Akut karaciğer yetmezliğinin nedenleri

Akut karaciğer yetmezliğinin bazı durumlarda kesin nedeni bilinmese de, olası nedenler şunlardır:

Bazı viral enfeksiyonlar (Hepatit A, B, E, Epstein-Barr virüsü, sitomegalovirüs ve herpes simpleks virüsü)
Aşırı dozda asetaminofen kullanımı
Antibiyotikler, NSAİİ’ler veya anti-epileptik ilaçlar gibi reçeteli ilaçlara reaksiyon
Bazı bitkisel takviyelere verilen reaksiyon (Ma huang, kava kava vb.)
Wilson hastalığı
Otoimmün hepatit
Budd-Chiari sendromu
Zehirli yabani mantarlar
Endüstriyel kimyasallar
Hamilelikte akut karaciğer yağlanması
Septik şok

Kronik karaciğer yetmezliğinin nedenleri

Kronik hepatit B veya C enfeksiyonu
Uzun süreli alkol kullanımına bağlı karaciğer yağlanması
Alkolden bağımsız karaciğer yağlanması
Otoimmün hepatit
Safra kanallarını etkileyen kolanjit gibi hastalıklar
Hemokromatoz (vücudun çok fazla demir emmesine ve depolamasına neden olan kalıtsal bir bozukluk. Siroza neden olabilir)
Siroz
Birincil sklerozan kolanjit (safra kanallarına zarar veren bir hastalık)
Oksaloz (kalsiyum oksalat kristallerinin idrar yoluyla atılamadığı bir durum)
Wilson hastalığı
Karaciğer kanseri

Karaciğer yetmezliği belirtileri

Mide bulantısı
İştah kaybı
Yorgunluk
İshal
Sarılık belirtileri (ciltte ve gözlerde sararma)
Karın bölgesinde aşırı sıvı birikmesi (assit)
Kilo kaybı
Kaşıntı
Cilt altında kolayca oluşan morarma veya kanama
Bacaklarda ödem veya sıvı birikmesi

Bu belirtiler bazen başka hastalıklardan şüphelenilmesine neden olduğu için karaciğer yetmezliğinin teşhisi zor olabilir. Hatta bazı insanlarda karaciğer yetmezliği ölümcül bir aşamaya gelene kadar herhangi bir belirti göstermez. Bu nedenle risk grubunda olan insanların düzenli ölçümlerini yaptırmaları önemlidir.

Alkole bağlı karaciğer hastalığında, sarılık oluşabilir. Ayrıca toksinlerin beyinde birikmesi, uykusuzluğa, konsantrasyon eksikliğine ve zihinsel işlevlerde azalmaya neden olabilir. Dalak büyümesi, mide kanaması ve böbrek yetmezliği de görülebilir. Karaciğer kanseri de gelişebilir.

Karaciğer yetmezliği tanısı

Karaciğer yetmezliğinin teşhisinde doktor önce hastanın tıbbi geçmişi hakkında bilgi alır ve fizik muayene yapar. Ardından gerekli olması durumunda aşağıdaki testler istenir:

Karaciğer yetmezliği kan testi

Karaciğer kan testleri: Bu testler kandaki, karaciğer fonksiyonlarının bir göstergesi olabilecek çeşitli protein ve enzimlerin seviyelerini değerlendirir.
Protrombin zamanı testi: Kanın pıhtılaşmasının ne kadar sürdüğü ölçülür. Akut karaciğer yetmezliğinde kan pıhtılaşması gecikebilir.
Diğer kan testleri: Tam kan sayımı ve viral hepatit veya karaciğer hasarına neden olabilecek genetik durumlar için kan testleri gerekebilir.

Diğer karaciğer yetmezliği testleri

Görüntüleme testleri: Ultrason, BT taraması veya MR taraması gibi görüntüleme yöntemleriyle karaciğerin detaylı görsel incelemesi yapılır.
Biyopsi: Karaciğer biyopsisi, kanama riskinden dolayı boyundaki bir damara yerleştirilmiş kateterden ince bir iğne yardımıyla doku örneği alınarak yapılır. Bu doku örneği laboratuvarda incelenir ve yara dokusu olup olmadığı tespit edilir. Biyopsi ayrıca soruna neyin neden olabileceğini teşhis etmede de yardımcı olabilir.

Karaciğer yetmezliği tedavisi

Karaciğer yetmezliğine nedeni karaciğer hasarıdır. Bu yüzden öncelikle tedavi bu hasara neden olan faktörlere odaklanır.

İlaç tedavisi

Eğer hepatitte olduğu gibi bir virüs karaciğer yetmezliğine neden oluyorsa, antiviral ilaçlar kullanılabilir veya otoimmün hepatiti tedavi etmek için immün baskılayıcı ilaçlar verilebilir.
Asetaminofen doz aşımının neden olduğu akut karaciğer yetmezliğini tersine çevirmek için asetilsistein kullanılabilir. Ancak ilaç bir an önce alınmalıdır.
Mantar ya da farklı zehirlenmelerde, zehrin etkisini tersine çevirebilen ilaçlar kullanılabilir.

Karaciğer nakli

Karaciğer yetmezliği uzun vadeli bir hasardan kaynaklanıyorsa, öncelikli amaç, karaciğerin hala çalışmakta olan kısmını kurtarmaktır. İltihaplanma ve fibroz evrelerinden kaynaklanan karaciğer hasarı uygun şekilde teşhis ve tedavi edilirse zamanla tersine çevrilebilir ve iyileşebilir. Ancak sirozun neden olduğu hasar genellikle geri döndürülemez, sadece yavaşlatılabilir veya durdurulabilir.

Şiddetli siroz veya son evre karaciğer hastalığı olan kişilerde, çoğunlukla karaciğer nakli gerekir. Karaciğer nakli işleminde hasta karaciğer, sağlıklı bir vericiden alınan karaciğerle değiştirilir. Genellikle başarılı bir prosedürdür.

Yaşam tarzı değişiklikleri

Tedavinizin bir parçası olarak alkolden uzak durma, kilo verme veya ilaçları doğru kullanma gibi yaşam tarzı değişiklikleri de son derece önemlidir.

Akut karaciğer yetmezliği tedavisi

Akut karaciğer yetmezliği genellikle hastane yoğun bakım ünitesinde tedavi edilir. Oluşabilecek komplikasyonlar kontrol altına alınır ve karaciğer iyileşmek için zaman tanınır. Eğer karaciğer hasarının nedeni ilaç doz aşımı ya da zehirlenmeyse etkiyi tersine çevirmek için ilaç tedavisine başlanır. Ancak karaciğer yetmezliği geri döndürülemiyorsa karaciğer nakli gerekebilir.

Source link