Karaciğer yetmezliği, acil tıbbi bakım gerektiren, yaşamı tehdit eden bir durumdur. Vücut için son derece hayati bir organ olan karaciğerin artık görevini yerine getiremediği anlamına gelir. Çoğu zaman yıllar içinde, iltihaplanma, fibroz ya da siroz gibi bazı karaciğer sorunları nedeniyle gelişir. Bu durum, kronik karaciğer yetmezliğidir. Akut karaciğer yetmezliğinde ise genellikle öncesinde karaciğer sorunu olmayan bir kişide aniden karaciğer fonksiyon kaybı gelişir. Mide bulantısı, halsizlik, ciltte ve gözlerde sararma, assit (karın bölgesinde aşırı sıvı birikmesi), bacaklarda ödem ve kaşıntı en yaygın görülen belirtileridir. Çoğu zaman erken teşhis ve doğru tedaviyle durum tersine çevrilebilse de, siroz ya da son evre karaciğer hastalığı olan bir kişide karaciğer nakli gerekebilir. Karaciğer yetmezliği bazen son evreye kadar belirti vermeyebilir. Bu nedenle risk grubunda olan kişilerin düzenli muayene olması tavsiye edilir.
Karaciğer yetmezliği nedir?
Karaciğer yetmezliği çoğu zaman, yıllar içerisinde yavaş yavaş gelişse de bazen akut bir şekilde birkaç gün içinde tespit edilmesi zor bir şekilde de ortaya çıkabilir. Enfeksiyonlar, alkol kötüye kullanımı ve genetik koşullar karaciğer hasarına yol açabilir.
Akut karaciğer yetmezliği
Akut karaciğer yetmezliği, nadir görülen bir durumdur. Genellikle önceden karaciğer hastalığı olmayan bir kişide günler veya haftalar içinde hızla ortaya çıkan karaciğer fonksiyon kaybıdır. Genellikle zehirlenmeye veya aşırı dozda ilaç tedavisine bir tepkidir.
Kronik karaciğer yetmezliği
Çeşitli karaciğer sorunları nedeniyle yavaş yavaş, zaman içinde ilerleyen ve karaciğerin çalışamayacak hale gelmesiyle sonuçlanan durumdur. İltihaplanma, fibroz, siroz gibi birkaç evrede oluşabilir. Her evre, karaciğerin düzgün çalışma becerisini aşamalı olarak etkiler.
Karaciğer yetmezliği evreleri
Karaciğer iltihabı
Fibroz
Karaciğer iltihabı tedavi edilmezse karaciğerde yaralar oluşmaya başlar. Yara dokusu büyüdükçe, sağlıklı karaciğer dokusunun yerini alır. Ancak yaralı doku aynı işlevleri yerine getiremez. Ayrıca, kanın karaciğerden akışını önleyebilir. Bu sürece fibroz denir. Fibroz, karaciğerin çalışmasını olumsuz etkiler. Ya da karaciğerin sağlıklı kısmı, yaralı kısmı telafi etmek için daha çok çalışmak zorunda kalır.
Fibrozun teşhis edilmesi zor olabilir çünkü çoğunlukla bir belirti görülmez. Ancak doğru zamanda teşhis edilir ve başarılı bir şekilde tedavi edilirse, karaciğerin zamanla kendini iyileştirme şansı vardır.
Siroz
Siroz tedavisi, kalan sağlıklı karaciğer dokusunu koruyarak karaciğer hasarını durdurmayı veya yavaşlatmayı amaçlar.
Son evre karaciğer hastalığı
Karaciğer kanseri
Karaciğerde başlayan kansere birincil karaciğer kanseri denir. Karaciğer yetmezliğinin herhangi bir aşamasında ortaya çıkabilmesine rağmen, siroz ve hepatit B, birincil karaciğer kanseri için önde gelen risk faktörleridir.
Karaciğer yetmezliği nedenleri
Karaciğer yetmezliğinin nedeni, karaciğer yetmezliğinin türüne bağlı olarak değişebilir.
Akut karaciğer yetmezliğinin nedenleri
- Bazı viral enfeksiyonlar (Hepatit A, B, E, Epstein-Barr virüsü, sitomegalovirüs ve herpes simpleks virüsü)
- Aşırı dozda asetaminofen kullanımı
- Antibiyotikler, NSAİİ’ler veya anti-epileptik ilaçlar gibi reçeteli ilaçlara reaksiyon
- Bazı bitkisel takviyelere verilen reaksiyon (Ma huang, kava kava vb.)
- Wilson hastalığı
- Otoimmün hepatit
- Budd-Chiari sendromu
- Zehirli yabani mantarlar
- Endüstriyel kimyasallar
- Hamilelikte akut karaciğer yağlanması
- Septik şok
Kronik karaciğer yetmezliğinin nedenleri
- Kronik hepatit B veya C enfeksiyonu
- Uzun süreli alkol kullanımına bağlı karaciğer yağlanması
- Alkolden bağımsız karaciğer yağlanması
- Otoimmün hepatit
- Safra kanallarını etkileyen kolanjit gibi hastalıklar
- Hemokromatoz (vücudun çok fazla demir emmesine ve depolamasına neden olan kalıtsal bir bozukluk. Siroza neden olabilir)
- Siroz
- Birincil sklerozan kolanjit (safra kanallarına zarar veren bir hastalık)
- Oksaloz (kalsiyum oksalat kristallerinin idrar yoluyla atılamadığı bir durum)
- Wilson hastalığı
- Karaciğer kanseri
Karaciğer yetmezliği belirtileri
- Mide bulantısı
- İştah kaybı
- Yorgunluk
- İshal
- Sarılık belirtileri (ciltte ve gözlerde sararma)
- Karın bölgesinde aşırı sıvı birikmesi (assit)
- Kilo kaybı
- Kaşıntı
- Cilt altında kolayca oluşan morarma veya kanama
- Bacaklarda ödem veya sıvı birikmesi
Alkole bağlı karaciğer hastalığında, sarılık oluşabilir. Ayrıca toksinlerin beyinde birikmesi, uykusuzluğa, konsantrasyon eksikliğine ve zihinsel işlevlerde azalmaya neden olabilir. Dalak büyümesi, mide kanaması ve böbrek yetmezliği de görülebilir. Karaciğer kanseri de gelişebilir.
Karaciğer yetmezliği tanısı
Karaciğer yetmezliği kan testi
- Karaciğer kan testleri: Bu testler kandaki, karaciğer fonksiyonlarının bir göstergesi olabilecek çeşitli protein ve enzimlerin seviyelerini değerlendirir.
- Protrombin zamanı testi: Kanın pıhtılaşmasının ne kadar sürdüğü ölçülür. Akut karaciğer yetmezliğinde kan pıhtılaşması gecikebilir.
- Diğer kan testleri: Tam kan sayımı ve viral hepatit veya karaciğer hasarına neden olabilecek genetik durumlar için kan testleri gerekebilir.
Diğer karaciğer yetmezliği testleri
- Görüntüleme testleri: Ultrason, BT taraması veya MR taraması gibi görüntüleme yöntemleriyle karaciğerin detaylı görsel incelemesi yapılır.
- Biyopsi: Karaciğer biyopsisi, kanama riskinden dolayı boyundaki bir damara yerleştirilmiş kateterden ince bir iğne yardımıyla doku örneği alınarak yapılır. Bu doku örneği laboratuvarda incelenir ve yara dokusu olup olmadığı tespit edilir. Biyopsi ayrıca soruna neyin neden olabileceğini teşhis etmede de yardımcı olabilir.
Karaciğer yetmezliği tedavisi
İlaç tedavisi
- Eğer hepatitte olduğu gibi bir virüs karaciğer yetmezliğine neden oluyorsa, antiviral ilaçlar kullanılabilir veya otoimmün hepatiti tedavi etmek için immün baskılayıcı ilaçlar verilebilir.
- Asetaminofen doz aşımının neden olduğu akut karaciğer yetmezliğini tersine çevirmek için asetilsistein kullanılabilir. Ancak ilaç bir an önce alınmalıdır.
- Mantar ya da farklı zehirlenmelerde, zehrin etkisini tersine çevirebilen ilaçlar kullanılabilir.
Karaciğer nakli
Karaciğer yetmezliği uzun vadeli bir hasardan kaynaklanıyorsa, öncelikli amaç, karaciğerin hala çalışmakta olan kısmını kurtarmaktır. İltihaplanma ve fibroz evrelerinden kaynaklanan karaciğer hasarı uygun şekilde teşhis ve tedavi edilirse zamanla tersine çevrilebilir ve iyileşebilir. Ancak sirozun neden olduğu hasar genellikle geri döndürülemez, sadece yavaşlatılabilir veya durdurulabilir.
Yaşam tarzı değişiklikleri
Tedavinizin bir parçası olarak alkolden uzak durma, kilo verme veya ilaçları doğru kullanma gibi yaşam tarzı değişiklikleri de son derece önemlidir.
Akut karaciğer yetmezliği tedavisi
Akut karaciğer yetmezliği genellikle hastane yoğun bakım ünitesinde tedavi edilir. Oluşabilecek komplikasyonlar kontrol altına alınır ve karaciğer iyileşmek için zaman tanınır. Eğer karaciğer hasarının nedeni ilaç doz aşımı ya da zehirlenmeyse etkiyi tersine çevirmek için ilaç tedavisine başlanır. Ancak karaciğer yetmezliği geri döndürülemiyorsa karaciğer nakli gerekebilir.
Source link
Yorum yazabilmek için oturum açmanız gerekir.